Từ ngày 27/4/2023 đến 1/5/2023, xã Cao Đức và xã Vạn Ninh, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh chào đón du khách đến tham dự Lễ hội truyền thống kỷ niệm 2.300 năm ngày sinh danh tướng Cao Lỗ Vương. Sự kiện này nhằm tôn vinh công lao muôn đời của tướng quân Cao Lỗ, người giúp vua An Dương Vương chế tạo nỏ thần và xây thành Cổ Loa, góp phần chống giặc, bảo vệ đất nước.
Lễ hội bắt đầu với việc ban tổ chức, chính quyền địa phương và đại diện họ Cao Việt Nam mở cửa đình đón tiếp du khách. Các cụ phụ lão của 8 thôn trên địa bàn xã Cao Đức và xã Vạn Ninh cũng đã sắp xếp lễ vật, chỉnh trang đồ thờ tự, chuẩn bị các đoàn rước theo phong tục truyền thống. Đồng thời, Giải vô địch truyền thống năm 2023 được tổ chức tại sới vật thuộc cụm di tích Cao Lỗ Vương, thu hút 150 vận động viên của 14 đoàn từ khắp nơi trên quốc gia tham gia.
Năm nay, Lễ hội Cao Lỗ Vương được tổ chức quy mô và hoành tráng hơn, với nhiều hoạt động như lễ rước của các thôn, nghi thức tế lễ, chương trình nhà hát chèo Việt Nam, biểu diễn nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh, giao lưu nghệ thuật của các câu lạc bộ địa phương, và chương trình thi đấu trong khuôn khổ giải vô địch dân tộc quốc gia lần thứ XXVII năm 2023.
Thần tích cho biết, Cao Lỗ Vương sinh ra tại thôn Đại Trung, trang Đại Than, tổng Vạn Ty – nay là xã Cao Đức, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Ông được biết đến là một người thông minh, hiếu học, văn võ song toàn. Sau đó, Cao Lỗ Vương theo phò vua An Dương Vương đánh giặc và lập nhiều công lớn, được phong tước Hầu. Khi vua An Dương Vương xây thành Cổ Loa (huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội), ông được giao nhiệm vụ thiết kế và xây dựng thành. Thành xây xong, ông chế tạo Nỏ thần – một kỳ tích về kỹ thuật quân sự thời cổ, góp phần trong việc chống ngoại xâm, bảo vệ đất nước. Tương truyền, nỏ thần do tướng quân Cao Lỗ chế tạo có khả năng bắn ra hàng trăm mũi tên cùng lúc, tiêu diệt hàng trăm kẻ thù. Nhờ có nỏ thần mà An Dương Vương đánh lui được các cuộc tấn công của giặc ngoại xâm.
Truyền thuyết kể rằng ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch là ngày sinh của Cao Lỗ Vương. Để tưởng nhớ công ơn danh tướng tài ba của dân tộc, hàng năm người dân vùng Đại Than, gồm 8 làng: Đại Trung, Đông Trung, Bình Than, Tiểu Than, Văn Than, Phù Than, Kênh Phố, Mỹ Lộc, thuộc xã Cao Đức và xã Vạn Ninh tổ chức lễ hội.
Các làng tổ chức nhiều hoạt động, trò chơi dân gian, như vật, tam cúc điếm, hát cô dầu, đặc sắc nhất là trò múa bông, đuổi bệt, tạo nét hấp dẫn riêng trong không gian lễ hội thôn quê. Tương truyền, cây bông bằng tre được vót như đũa bông làm 3 đoạn với 6 bông. Người múa bông là một thôn nữ thanh tân mặc áo the thắt lưng bó cạnh, hai tay cầm hai cây bông múa theo điệu trống giữ nhịp. Mỗi tiết mục múa khoảng hơn nửa tiếng đồng hồ. Trước khi kết thúc, cô gái đưa cây bông lên miệng ngậm một vài sợi phôi sau rồi vứt cây bông ra, dân làng xô nhau đến cướp. Ai tranh được coi như năm ấy gia đình, họ tộc sẽ gặp nhiều may mắn, tốt lành. Với trò đuổi bệt, còn gọi là đuổi hổ được lưu truyền nhằm diễn lại sự tích dân làng đuổi hổ lấy thi hài Cao Lỗ Vương để an táng. Lễ hội tưởng niệm Cao Lỗ Vương được tổ chức với nhiều nghi thức tế lễ, rước sách uy nghiêm tại đền và mở nhiều hoạt động văn hóa, trò chơi dân gian tại đình chùa làng, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, tình đoàn kết gắn bó bền chặt của các làng xã vùng sông nước Lục Đầu – Bình Than, nơi ghi dấu nhiều chiến công lừng lẫy trong lịch sử chống xâm lược của nước Đại Việt xưa.
Nhân kỷ niệm 2300 năm ngày sinh danh tướng Cao Lỗ Vương, năm nay lễ hội được tổ chức quy mô và hoành tráng hơn với nhiều hoạt động như: Lễ rước của các thôn, nghi thức tế lễ, chương trình nhà hát chèo Việt Nam, chương trình biểu diễn của nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh, chương trình giao lưu nghệ thuật của các câu lạc bộ địa phương, chương trình thi đấu trong khuôn khổ giải vô địch dân tộc quốc gia lần thứ XXVII năm 2023. Đặc biệt, Giải vô địch truyền thống năm 2023 được tổ chức tại sới vật thuộc cụm di tích Cao Lỗ Vương, với sự tham gia của 150 vận động viên thuộc 14 đoàn từ khắp mọi miền Tổ quốc hội tụ về đây.
Với những hoạt động phong phú và ý nghĩa này, Lễ hội truyền thống kỷ niệm 2300 năm ngày sinh danh tướng Cao Lỗ Vương không chỉ giúp người dân và du khách có dịp tìm hiểu về nét văn hóa đặc sắc của vùng đất Bắc Ninh, mà còn là dịp để tôn vinh và ghi nhớ công lao muôn đời của tướng quân Cao Lỗ, người có công giúp vua An Dương Vương chế tạo nỏ thần và xây thành Cổ Loa, góp phần chống giặc, bảo vệ đất nước.
